Seit Noçi Destanı

Seit Noçi 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın Başlarında Doğu Türkistan'da yaşamıştır Seit Noçi Destanı da Uygur Türklerinin Çinlilere karşı bağımsızlık mücadelesini anlatmaktadır. Seit Noçi hakkında anlatılan destanın 3 farklı varyantı vardır. bunlar: Urumçi varyantı,Kaşgar varyantı ve Taşkent varyantı Aşağıda ele aldığımız özet Taşkent varyantıdır

Kaşgarda zulüm ve haksızlığın had .safhaya ulaştığı zor günlerde Samet adında bir bözcünün on dört günlük ay gibi, kalem kaşlı, sünbül saçlı güzel hanımı Gülnisa Peri bir oğlan doğurur. Oğula Seit adını verirler. Seit babası ve annesinden yurdu ve halkının başına gelen felaketleri, Mançu istilacılarının yıkım ve kıyımları, Yakup Bey, Sadir Pehlivan gibi yiğitlerin bunlara karşı verdiği mücadeleler hakkındaki hikayeleri dinleyerek büyür. Ergenlik çağına gelince, Kaşgar civarındaki kırlara gidip güreş yarışıarına katılır, kimse onun omuzunu yere değdiremez.Bir eliyle harman taşını kaldırıp 30-40 adım yürür. Duvarlara vurduğu zaman duvarlar delinir. Omuzuyla boğayı kaldırır.

Seit Kaşgar'ın umumi valisi ve kaymakamlarından nefret eder. Kadılardan nefret eder. Umumi vali ve zenginlerin mallarını çalıp fakirlere dağıtır. Elinde nesi varsa, hepsini fakirlere, yetimlere ve körlere verir. Böylece onun ünü etrafa yayılır. Herkes ona Seit Noçi der. Onu tüm halk sever, onun her hareketi ve davranışı ağızdan ağza geçip gönüllere yerleşir.

Babası Samet ve annesi Gülnisa Peri Seit'i yöneticilere ve istilacılara karşı mücadeleye çağırır. Ondan zulüm altındaki yurdunu ve halkını kurtarmasını ister. Seit anne babasının çağrısına uyarak mücadeleye atlanır. Seit sevgilisi Modenhan'la vedalaşarak ili'ye doğru yola koyulur. Seit İli'ye, sonra Küre'ye gider. Küre'nin şehir kapısının kapalı olduğunu görünce, bekçiden at karşılığında kapıyı açmasını ister. Kapıcı Çinli, at karşılığında kapıyı açar, ama Seit'e yatacak yer temin etmeyi reddeder.Bunun üzerine sinirlenen Seit kapıcıyı surdan aşağı atar. Dört Çinli asker daha gelir, Seit onları da surdan aşağı atıp öldürür. Seit o gece bir yoksulun evinde kalır. Ertesi gün Küre şehrindeki,pek çok yiğidi etrafına toplayıp organize eder ve hep birlikte İli şehrindeki Hayranbağ'a yerleşirler. Burayı karargah yaparak istilacılara karşı saldırıya geçerler. İstilacılar çok zor anlar yaşarlar. Seit, ili şehrinde elliden fazla Çinliyi öldürür. Sonra arkadaşlarıyla Tokkuztara'ya gider ve orada arkadaşlarına askeri idman yaptırır. Üçturfan zindanından kaçıp gelen Almas Batır'la arkadaş olur ve onunla Üçturfan'a gider. Üçturfan'da genç ihtiyarları harekete geçirip dağlara çıkar ve düşmanın yollarını keserek onları Üçturfan'dan sürüp çıkarır. Şiddetli çatışmalar sonucunda düşman bozguna uğrar. Fakat bir akşam vakti Seit'in kurşunu biter ve Maşkan'da saklanır. Düşman ordusu etrafı çembere alıp onları teslim olmaya çağırırken, Seit ve arkadaşları taş atarak düşmanı püskürtürler. Düşman, Küre'deki generalden takviye kuvvet ister ve bin kişilik takviye kuvvetin gelmesi üzerine yine şiddetli çatışmalar meydana gelir. işbirlikçilerin, hainlerin fitne fesatları ve düşmanın sayıca üstün olmaları nedeniyle Seit ve arkadaşları dağlara çekilmek, saklanmak zorunda kalırlar. Düşman, Seit hakkında tutuklama emri çıkarır. Bunu duyan bir kocakarı Seit'i yakalatıp mükafata erişmek için düşmanla anlaşır ve Seit'in saklandığı dağa çıkıp hileyle Seit'in evine gelmesini sağlar. Seit tuzağa düştüğünü anladığında çok geç kalır. Düşman kalabalık ordusuyla Seit'in kaldığı evi kuşatarak onu yakalar. Sorgu ve işkencelerden sonra Seit idama mahkum edilir ve kadıların da onu suçlu bulması üzerine idam edilir.

Alimcan İnayet'in hazırlamış olduğu bu makalede Seit Noçi varyantlarında ki farklar ve seit noçi karakteri üzerinde durulmuştur Seit Noçi hakkında anlatılan diğer varyantları ve bu karşılaştırmaları buradan okuyabilirsiniz (Pdf formatındadır)
Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies,
cıu V, Sayı 2, Sayfa: 219-228 İZMİR 2005.

Pdf'leri adobe Reader ile okuyabilirsiniz eğer Adobe Reader'ınız yoksa Adobe'nin sitesinden ücretsiz indirebilirsiniz