Başlangıcından Günümüze Türk Destanları

Kitabın Adı: Başlangıcından Günümüze Türk Destanları

Hazırlayanlar: Bilgehan Atsız GÖKDAĞ, Kemal ÜÇÜNCÜ
Yayınevi :Akçağ Yayınları
Basım yeri tarihi Ankara 2007, 264 s.
Kitabı incelemek veya sipariş vermek için: ideefixe

Kitabın ön sözünde; Türk kültürünün, çok köklü bir geçmişe ve sağlam
temellere dayandığı; çok yönlü ürünler vermeye müsait bu kültürün, kendini en iyi ifade ettiği alanlardan birinin de sözlü kültür ürünleri olan destanlar olduğu
belirtilmektedir. “Milli destanlarda, Türk milletinin acılarını, hasretlerini,
sevgilerini, batıl ya da hak olan inançlarını, umutlarını, kısacası geçmiş-gelecek
birlikteliğini inşa eden her şeyi bulmak mümkündür” diyen yazarlar; ayrıca,
geleceğe güven ve umutla bakacak nesiller yetiştirmek isteyen her eğitimci için
destanların bitmez tükenmez bir kaynak olduğunu ifade etmektedirler.

Batılı toplumların, kendi destanlarını sinema, tiyatro ya da roman gibi
çağdaş metotlarla yeniden inşa girişimlerinin iki amacı vardır: Birincisi, gençliği
milli kültür unsurları etrafında tutmak ikincisi ise; bazı milletlerin, göz kamaştırıcı sanat ürünleriyle başka milletlere kendi milli kültürlerini pazarlama istekleridir. Bu noktada gençliğe sadece akademik destan metinleriyle hitap edilemeyeceği, bu eserlerin yeni bir dille ve anlatımla tekrar yazılması, sinemacının destan konulu ve modern metotlarla filmler çekmesi, müzisyenin destan ruhunu yansıtan besteler yapması ya da ressamların destan konulu tablolar çizmesi, bu kitabın yazarları tarafından atılacak en anlamlı adımlar olarak görülür.

Kitabın giriş bölümü beş başlıktan oluşmaktadır:
1. Destan Kavramı ve Destancılar Hakkında
2. Türk Dilinin Sözlü Dönemi ve Türk Destanlarının Teşekkülü
3. Türk Destanlarının Tasnifi
4. Türk Destancılık Geleneği Üzerine İlk Yayınlar
5. Sonuç

“Destan Kavramı ve Destancılar Hakkında” başlığı altında; destan
kelimesinin kökeni ve anlamları; Kazak, Kırgız, Özbek, Türkmen, Tatar, Başkurt,
Uygur, Altay, Tuva, Hakas ve Yakut Türklerinde destana karşılık gelen kelimeler,
destanların tarihsel süreç içerisinde sözlü gelenekteki türler arası geçiş ve etkileşim olgusu çerçevesinde halk hikayelerine, efsanelere, yer yer masallara dönüşmesi,...

Türk Dilinin Sözlü Dönemi ve Türk Destanlarının Teşekkülü”
bölümünde; Türk uygarlığının doğduğu ve geliştiği coğrafi mekan hakkında bilgi
....
destanın oluşumu için iki şart öngörülür:
1. Milletlerin yazılı tarihleri olmaması nedeniyle bire bir gerçeklerin
anlatılmadığı eski ve iptidai bir devir geçiriyor olmaları.
2. Destan teşekkül ettirecek milletin geçmişinde unutulmaz tabiat olayları,
büyük savaşlar, göçler, işgaller ile istilalar ya da coğrafyaların keşfi gibi etkileyiciolayların yaşanması.

Bu bölümde; destanların oluşması için öncelikle halk muhayyilesinde derin
izler bırakacak ve nesilden nesile aktaracak kadar ruh ile vicdanlara etki eden bir vak’anın gerçekleşmesi, ikinci safhada ozanlar ve anlatıcılar tarafından manzum ya da mensur bir metin olarak teşekkül ettirilmeleri, üçüncü safhada ise; büyük bir ozan ya da şairin çıkıp destanın bütün parçalarını yeni bir üslupla bir araya getirmesi gerektiği

“Türk Destanlarının Tasnifi” başlığı altında; Türk boy ve topluluklarının
epik destan geleneğini tasnif etmekte güçlükler olduğu belirtilerek Dursun
Yıldırım’ın önerdiği “destanların anlatım tekniklerine göre tasnifi” bilimsel bir
sınıflandırma olarak benimsenir. Bu bölümde ayrıca; Köprülü, Atsız, Togan,
Gökalp, Ülken ve Çobanoğlu’nun destan tasnif çalışmalarına kısaca değinilerek,
Şakir İbrayev tarafından hazırlanan on maddelik Kazak destanlarının epizotları
verilir. ...

“Türk Destancılık Geleneği Üzerine İlk Yayınlar” bölümünde Türk epik
geleneği ile ilgili ilk çalışmaların 1815 yılında “Dede Korkut” destanının Dresden
nüshasını yayınlayan Friedrich von Diez’den, 1852 yılında Kazakların “Er Targın”
destanını derleyerek kitap olarak Kazan’da yayınlayan Türk ve Kazak epik
geleneğinin araştırılmasında ilk örnekleri veren papaz Türkolog İlmimsky’den,
Ebubekir Divayev’in derlediği Alpamış Destanı’ndan, Kazak sözlü geleneği ve
destancılığı üzerine yapılan çalışmalarda özel bir yeri olan V.V. Radloff’tan, Orta
Asya ve Sibirya sözlü gelenekleri üzerine geniş bir koleksiyon yayınlayan, Batı
Avrupa ve Rus destan geleneğinin kaynaklarını Türk-Moğol destan geleneğinde
arayan bir hipotezin sahibi olan G.N. Potanin’den, Türkiye sahasında özellikle 1924 yılında Fuat Köprülü önderliğinde Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nün
kurulmasının ardından destan konusunda önemli araştırmalar yapılmaya
başladığından söz edilir...

“Sonuç” bölümünde destanların ve destan kültürünün milletlerin hayatında
ve tarihinde önemli bir yere sahip olduğu, bir milletin milli mizacını ve kültürel
kodlarını tanımanın yolunun o milletlin destanları olduğu, ....

bölgelerinden ve tarihi dönemlerinden yirmi destan özet şeklinde, kendi içinde
bütünlüğü korunarak, farklı ve zevkli bir üslupla anlatılmıştır. Destanların yeni bir üslupla sunulmasındaki amaç, ortaöğretim ve üniversite gençliğinin destanlardan istifade etmesini sağlamaktır. Kitapta destanlar; öncelikle hakkında kısa bilgiler verilerek, özet şeklinde, yeni ve akıcı bir üslupla sunulmuştur. Bu destanlar sırasıyla şunlardır:

1. Altay Yaratılış Destanı
2. Alp Er Tunga Destanı
3. Oğuz Kağan Destanı
4. Bozkurt Destanı
5. Ergenekon Destanı
6. Uygur Türeyiş Destanı
7. Uygur Göç Destanı
8. Maaday Kara Destanı
9. Ural Batır Destanı
10. Ak Boz At Destanı
11. Altın Arıg Destanı
12. Manas Destanı
13. Kara Yorga Destanı
14. Alpamış Destanı
15. Zayaltülek İle Hıvhılıv Destanı
16. Kocacaş Destanı
17. Er Samır Destanı
18. Battal Gazi Destanı
19. Sarı Saltuk Destanı
20. Köroğlu Destanı

Bu kitap hazırlanırken özellikle Türk destanlarını topluca ya da tek tek ele
alan eserler, başlıca başvuru kaynağı olmuştur. Bunun yanında destan özetleri
taşıyan eserlere de başvurulmuştur. Kitabın “kaynakça” bölümünde yararlanılan
eserlerin listesi verilmiştir. Gençliğin his ve düşüncelerinin, Türk milli
destanlarıyla şekillendirilmesi için farklı ve zevkli bir üslupla ortaöğretim ve
üniversite gençliğinin istifadesine sunulan bu eser, umarız hak ettiği değeri bulur. Bu çalışmanın hazırlanmasında emeği geçen yazarlara ve eseri yayına hazırlayan yayınevine kültürümüze yaptıkları bu hizmetlerinden dolayı teşekkür ederiz.

kitap tanıtımını Hazırlayan Irmak Yılmaz
Kaynak Site: Uluslararası SOSYAL ARAŞTIRMALAR Dergisi (The Journal Of International Social Research)
Orjinal Yazı: Pdf

Bu kitabın hazırlanmasında emeği geçen Bilgehan Atsız GÖKDAĞ ve Kemal ÜÇÜNCÜ'ye Bu tanıtım yazısı ile kitapdan haberdar olmamızı sağlayan Irmak Yılmaz'a ve Sosyal Araştırmalar Dergisi'ne teşekkür ederim.

En kısa zamanda temin edilmesi gereken bir kitap olarak efsane ve destanları seven kültür ögelerimizi gelecek nesillere taşımak isteyen herkese tavsiye edilebilecek bir kitap