Gaziantep Taş Kesilme Motifine Bağlı Efsaneler

A) Taş Kesilme Efsaneleri

Şekil değiştirme motifinin yer aldığı efsanelerde taş kesilme motifi önemli yer tutar. Bu tip efsanelerde efsane kahramanı ya da kahramanları bir suç ya da günah sebebiyle Tanrı tarafından cezalandırılarak veya bedduaya uğrayarak taşa dönüştürülürler. Bu, bazen bir dilek sonucu da gerçekleşebilir. Değirmenli Dede adlı efsanede efsane kahramanı cezalandırılarak taşa dönüştürülür. Efsanenin motifleri şöyledir;

1- Değirmenli Dede'nin değirmeninin yanındaki pınarın suyu kutsaldır.
2- Pınarın suyunun kutsal olduğuna inanmayan bir kadın davarlarıyla ve kirli eşyalarıyla suya girer.
3- Kadın, dedenin bedduasına uğrar, davarları ve eşyasıyla beraber taş olur.
4- Değirmenin suyu kurur, dede ortadan kaybolur.

Anadolu' nun pek çok yerinde rastladığımız kutsal suya saygısızlık sebebiyle cezalandırma motifini burada da görmekteyiz. Bir başka cezalandırma sebebine bağlı taş kesilme motifini Sözünde Durmayan Çoban adlı efsanede görüyoruz. Efsanenin motifleri şöyledir:

1- Taşlık ve kayalık bir yerde sürüsüyle beraber yolunu şaşıran çoban, kendilerini susuzluktan kurtarırsa Allah'a 7 kurban adadığını söyler.
2- Dilek kabul olur ve bir dereden su kaynamaya başlar.
3- Çoban 7 tane bit öldürerek "İşte sana 7 tane kurban" diyerek Tanrı ile alay eder.
4-Bu saygısızlığı üzerine Tanrı, çobanı sürüsüyle beraber taş eder.

Bir çok bölgede benzerlerini gördüğümüz bu efsanede de sözünde durmamak ve Tanrı ile alay etmek sebebiyle taş kesilme motifini görmekteyiz.

Nizip'in batısında bulunan Taşbaş denilen tepede bulunan ve insan siluetini andıran taşlar için şu efsane anlatılır:

1- Odun toplamak için bir tepeye çıkan yedi kız kardeş, kendilerine doğru gelen kötü niyetli yedi atlıdan korkarlar.

2- Kızlar, atlıların taş edilmeleri için Allah'a dua ederler.

3- Kızların duası kabul olur ve atlılar taş olurlar.


Bu efsanede, kötü niyetli olan kişiler, savunmasız kişilerin bedduası üzerine taşa dönüşmektedirler. Kötü niyetli insanlardan kurtulmak için yapılan dua üzerine taşa dönüşme motifinin bulunduğu bir başka efsane de Nizip Eren Köyü'ndeki Aşık Taşı için anlatılan efsanedir:

1- Evlenmelerine aileleri tarafından izin verilmeyen iki genç kaçarlar.
2- Fırat'ın kıyısından karşıya geçerlerken kızın ailesi yetişir.
3- Delikanlı taş olmaları için dua eder.
4- Delikanlı ve kız bulundukları yerlerde taşa dönüşürler.

Nizip'e bağlı kale Meydanı Köyü'nde Fırat'ın kıyısında Aşığın Başı denilen bir yer vardır. Burada kıyıda bulunan kaya parçası için şu efsane anlatılmaktadır:

1- Birbirini seven iki genç, kızın ailesi evlenmelerine izin vermediği için kaçmaya karar verirler.
2- Fırat'ın kıyısına indiklerinde kızın ailesi yakalar ve kızlarını alırlar, oğlan yüzerek karşı kıyıya geçer.
3- Oğlan taş olmayı diler ve Fırat'ın diğer tarafında taş olur.

Nizip'ten tespit edilmiş olan yukarıdaki ilk iki efsanede zor durumdan kurtulmak için taşa dönüşmeyi görüyoruz. Böyle bir durum üçüncü efsanede de sezilmektedir. Ancak, Taşbaş efsanesinde kötü niyetliler taşa dönüşmektedirler, Burada bir beddua söz konusudur. Aşık Taşı Efsanesi ile Aşığın Başı Efsanesinde efsane kahramanları zor durumdan kurtulmak için taşa dönüştürülmelerini dilerler. Âşığın Başı efsanesinde de bir anlamda zor durumdan kurtulmanın söz konusu olduğu anlaşılmaktadır.

Yurdun uzak köşeleri arasındaki meydana gelen efsaneler gösteriyor ki efsaneler her ne kadar mekana bağlı ise de dolaşarak yeni mekanlara yakışabilmektedirler. Yukarıda Nizip'ten tespit edilmiş olduğunu belirttiğim iki sevgilinin anlaşarak kaçması motifinin bulunduğu efsaneler de, taş kesilme motifine yer veren efsanelerin genel olara en fazla rastlanılanlarındandır.


ilgili yazılar
Gaziantep Efsanelerinde Şekil Değiştirme Motifi Üstüne
Gaziantep Efsaneleri- Bir Hayvana Dönüşmek Suretiyle Şekil Değiştirme
Gaziantep- Herhangi Bir Tabiat Varlığına Dönüşme Efsaneleri